Chinese dames met Lotus voetjes

De traditie van het voeten binden begon in het midden van de tiende eeuw in de paleiskringen en bleef tot het begin van de zeventiende eeuw beperkt tot de adel en de allerrijksten. Geleidelijk aan bootsten de lagere klassen het gebruik na. Tegen het eind van de zeventiende eeuw waren er al miljoenen Chinese vrouwen, van alle lagen van de bevolking, die hun voeten bonden. In de negentiende eeuw werd het zo algemeen toegepast dat het een volkse traditie was geworden in plaats van een elitaire. De Manchu’s die China regeerden van 1644 tot 1911 verboden het voor hun vrouwen. Het waren hoofdzakelijk de Han-Chinezen (de etnische groep afstammelingen van de Han-dynastie) die de traditie voortzetten.
Over de oorsprong van het voeten binden doen verschillende verhalen de ronde, maar het verhaal van Prins Li Yu en zijn favoriete concubine is de meest algemeen aanvaardde theorie. Deze concubine was een fantastische danseres. Zij trad op, op een podium in de vorm van een lotusbloem en danste op de toppen van haar tenen in een gouden lotusbloem. Die lotus bloem was 12,5 cm hoog en versierd met parels, juwelen en zijden kwastjes. Zij droeg zijden sokken die ze vastbond met lange, smalle stroken zijde. Zo zouden de gebonden voeten hun oorsprong vinden in het ballet en een vroege vorm van dansen op de spitsen.

Op de dag van het voeten binden kreeg de dochter van haar moeder haar eerste paar lotusschoentjes. Vanaf dan zou ze stap voor stap alles leren wat nodig was om een goede echtgenote te worden, te beginnen met naaien en schoentjes maken. Ter voorbereiding van de grote dag maakte de moeder een paar schoentjes, ongeveer 5 centimeter groot, uit rode stof en fijn geborduurd. Ze plaatste die op het altaar voor de godin Kuan Yin. Bij het branden van wierrook en het offeren van eten, werd de godin om een goed verloop van het binden gevraagd en vooral om een prachtig eindresultaat, namelijk zo klein mogelijke voetjes. Die mochten niet groter zijn dan acht à tien centimeter. De vorm moest lijken op een knop van een lotusbloem, met een volle, ronde hiel en een mooie punt. Voetjes van slechts zeven cm waren eerder uitzonderlijk en alleen mogelijk voor vrouwen die zich konden laten ronddragen of laten ondersteunen door bedienden.
De ideale leeftijd om met het ritueel te beginnen was zes jaar, op vroegere leeftijd waren de beenderen te zacht, op latere te groot en te moeilijk te breken. Voor de voetjes werden gebonden weekte men ze eerst in warm water waar kruiden aan werden toegevoegd.

Teennagels werden kort afgeknipt want de vier tenen werden onder de voet tegen de voetzool gebonden. Enkel de dikke teen bleef vooruit steken. Vervolgens nam de voetenbinder, die trouwens zelden de moeder van het kind was maar een professioneel iemand of in het slechtste geval de schoonmoeder, lange stroken katoen. Hiermee bond ze de tenen onder de voetzool vast. De stroken stof werden soms nat gemaakt zodat ze bij het drogen nog verder krompen. Daarna werden de bandages stevig vastgenaaid zodat het arme meisje ze niet meer kon losmaken. De schoentjes die haar moeder voor haar had gemaakt werden nu aangetrokken en het kind moest gaan staan en haar eerste stapjes zetten. Ze werd gedwongen om heen en weer te lopen omdat anders de bloedtoevoer naar haar voetjes zou stoppen. Van nu af aan werden de voetjes regelmatig herbonden waarbij de bandages steeds strakker werden aangespannen zodat de hiel geleidelijk aan naar de voorkant van de voet plooide. De spleet die ontstond in de voetzool, door de hiel naar voren te plooien, mocht niet breder zijn dan de dikte van een geldstuk. Het uiteindelijke resultaat was een voetje lijkend op de ongeopende knop van een lotusbloem. Althans zolang het voetje verstopt werd in een mooi schoentje, naakte voeten werden aan niemand getoond, ook niet aan de echtgenoot.

Lotusschoentjes

Lotusschoentjes tonen grote verschillen in stijl. Eerst werd het schoentje geborduurd daarna werden de hiel en de zool gemaakt uit laagje aan elkaar gestikt katoen. Sommige schoentjes hebben versierde zolen. Ze werden binnenshuis gedragen op de Kang, een soort platform dat dienstdeed als bed en tafel en dat onderaan verwarmd kon worden. Bezoekers konden dan de mooi versierde zolen bewonderen. Zelfs schoenen om in begraven te worden waren vaak versierd. Uiteraard met symbolen om in het hiernamaals een beter leven te hebben.
De zolen van de schoentjes werden ook verstevigd voor gebruik buitenshuis. Zo zijn er met houten of ijzeren tapjes om in de modder of sneeuw te lopen. Ook bestaan er hieltjes die apart met lintjes aan het schoentje kunnen worden vastgebonden.

Huwelijksnacht

Een belangrijk onderdeel bij de voorbereiding van het huwelijk was het maken van schoentjes voor de bruidsschat. De toekomstige bruid deed haar uiterste best om met zo fijn mogelijk borduurwerk haar schoentjes te versieren. Ze zouden immers grondig geïnspecteerd worden door de schoonfamilie.
Naast de speciale rode huwelijksschoentjes, maakte zij nog drie paar schoenen die belangrijk zouden zijn in haar huwelijk. Het eerste paar bestond uit een paarse top en een lagere witte band. Wanneer in het Chinese schrift de karakters voor paars en wit worden gecombineerd, betekent dit “veel kinderen”. Het tweede paar was amandelgeel. De enige tint van geel die de gewone, dus niet aan de keizerlijke familie verwante, mensen mochten dragen. “Geel” betekent een voorspoedige dag op de Chinese kalender. Het derde paar waren de rode bedschoentjes.
Zoals de traditie het wilde, moest de bruidegom op zijn huwelijksnacht zelf de schoentjes van zijn bruid uittrekken. De bandages werden nooit uitgetrokken in zijn aanwezigheid. Wanneer de bruid haar rode bedschoentjes tevoorschijn haalde, vond zij er erotische afbeeldingen in verstopt. Soms werd dit door de moeder van de bruid gedaan, die de voorstelling in het schoentje borduurde, of door professionele schilders die zich hierin specialiseerden. Het pasgehuwde stel kon deze prentjes samen bestuderen…

Bedschoentjes zijn zachter en eenvoudiger van vorm dan de schoentjes die tijdens de dag werden gedragen. Ze werden nooit buiten de slaapkamer gedragen. Nooit nam de vrouw haar bandages af om te slapen. Ze werden altijd verborgen in een schoentje. De mooiste beloning die een man van zijn geliefde kon krijgen was een paar van deze bedschoentjes.

Niet alle vrouwen in China hadden gebonden voeten.
Tijdens de Qing-dynastie werd het de Manchu vrouwen zelfs verboden om hun voeten te binden. De keizerin, Cixi, die regeerde van 1861 tot 1908, had geen gebonden voeten. De schoenen voor de Manchu vrouwen hadden een platform van ongeveer tien à vijftien centimeter. Hierdoor stapten zij wel op dezelfde voorzichtige, wiegende manier als de vrouwen met gebonden voeten, maar tezelfdertijd maakte het hen ook veel groter.
Manchu’s zijn fysiek al groter dan de Han-Chinezen en met deze schoenen torenden ze als heersers hoog boven het “gekleineerde” Chinese volk uit.

• Lotusvoeten van de dames mochten nooit aangeraakt worden behalve door hun man, (zelfs niet door familie).
• Ongebonden voeten konden aanleiding geven voor een toegestane sociale uitsluiting.
• Het binden van voeten werd officieel afgeschaft in 1911 na de Chinese revolutie (vallen Manchu-dynastie) maar ging nog door tot plm 1957 in sommige dorpen.
• De laatste lotusschoenfabriek sloot officieel de deuren in 1998.
• De grote teen werd bespaard van mishandeling omdat die onontbeerlijk was voor het evenwicht.

Er waren drie soorten lotusvoeten
1. Gouden lotusvoeten lengte van slechts 7,5 cm
2. Zilveren lotusvoeten lengte tussen de 7,5 / 10 cm
3. IJzeren lotusvoeten lengte groter dan 10 cm

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

Terug